فضل بن حاتم نیریزیابوالعباس فضل بن حاتم نیریزی (زنده در نیمه دوم قرن سوم هجری)، از ریاضی‌دانان و منجمان دوره اسلامی قرن سوم و چهارم هجری قمری بود. ۱ - معرفی اجمالیابوالعباس فضل بن حاتم نیریزی بغدادی، از مردمان نیریز فارس بود و در نیمه دوم قرن سوم و احتمالا در اوایل قرن چهارم می‌زیست. از زیست‌نامه وی اطلاع زیادی در دست نیست. گفته‌اند که وی فعالیت علمی داشته [۲]
قربانی، ابوالقاسم، زندگی‌نامه ریاضی‌دانان دوره اسلامی، ص۵۱۳.
و از ریاضی‌دانان و منجمان دوره اسلامی در عصر خویش به شمار می‌رفت. او معاصر و همنشین با معتضد خلیفه عباسی (خلافت ۲۷۹-۲۸۹ق) بود و برخی از تالیفات خود را به نام وی نوشته است. ۲ - تالیفاتآثار وی همواره مورد توجه و اعتماد ریاضی‌دانان و منجمان بزرگ بوده است. بیرونی در چندین موضع از تالیفات خود، از نیریزی نام برده و مسائل و مطالبی را از وی نقل کرده و به آرای او استناد نموده است. [۶]
قربانی، ابوالقاسم، زندگی‌نامه ریاضی‌دانان دوره اسلامی، ص۵۱۳.
وی علاوه بر شرحی که بر کتاب اصول الهندسه اقلیدس، کتاب المجسطی بطلمیوس و کتاب اسطروشیا نوشته، دارای آثار دیگری نیز می‌باشد که از آن جمله است: سمت القبله، الزیج الصغیر، البراهین فی تهیئه و احداث الجوّ که آن را برای معتضد عباسی تالیف کرده است. [۷]
ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۳۲۵.
۳ - وفاتتاریخ دقیق وفات وی معلوم نیست، ولی احتمالا در حدود ۲۹۰ق یا ۳۱۰ق [۱۱]
بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۴، ص۱۸۲.
بوده است. [۱۳]
دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه، ج۱۴، ص۲۰۲۸۱.
[۱۵]
شربل، موریس، موسوعة علماء الریاضیات، ص۱۸۶.
۴ - پانویس
۵ - منبع• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۶۱۴، برگرفته از مقاله «فضل نیریزی». رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 290 (قمری) | درگذشتگان سال 310 (قمری) | ریاضی‌دانان قرن 3 (قمری) | ریاضی‌دانان قرن 4 (قمری) | شخصیت‌های قرن 3 (قمری) | شخصیت‌های قرن 4 (قمری) | منجمان قرن 3 (قمری) | منجمان قرن 4 (قمری) | مولفان قرن سوم
|